Yapay zekanın dünyamızı hızla yeniden şekillendirdiği bir çağda, Mustafa Süleyman bu teknolojik devrimin ön saflarında yer alan önemli bir figür. Google’a sattığı DeepMind’ın kurucu ortağı olarak Süleyman, yapay zeka araştırma ve uygulamalarının ilerlemesinde etkili olmuş ve kendisini bu alanda önde gelen bir otorite haline getirdi. Süleyman’ın son katkısı olan kitabı The Coming Wave, yapay zekanın insan toplumu üzerindeki derin etkisini inceliyor. “The Coming Wave” adlı kitapta Süleyman, yapay zekanın eşi benzeri görülmemiş bir şekilde yaygınlaşmasını ve bunun sonuçlarını araştırıyor ve yapay zekanın insanlığı nasıl güçlendirebileceği veya tehlikeye atabileceği konusunda incelikli bir bakış açısı sunuyor. Worth mecrasında yayınlanan gazeteci Dan Costa ile Süleyman’ın röportajını sizler için çevirdik.
Yapay zekanın yükselişinin yaşama, çalışma ve oyun oynama şeklimizi nasıl değiştirdiğini görüyorsunuz?
Yapay zeka hayatımızla ilgili neredeyse her gerçeği değiştirecek. Etrafınıza bakın. Gördüğünüz neredeyse her şeye zeka dokunmuştur. Sahip olduğunuz her etkileşim, bir düzeyde sizin zekanıza dayanıyor. Kültürümüz, dünyamız, ekonomimiz ve ilişkilerimiz zeka katmanları üzerine kurulu. Bu muhtemelen insanlığın temel özelliği. Zekanın şimdiye kadarki en büyük yayılımına, maliyetinin sıfıra doğru düşmesine, yeni zekanın toplum genelinde mega dağılımına tanık olmak üzereyiz. Herkes şu anda ulus devletlere ya da CEO’lara ayrılmış olan türden bir ekibe ve yeteneklere erişebilecek – danışmanlar, stratejistler, koçlar, avukatlar ve doktorlardan oluşan bir ekip. Herkesin hedeflerine ulaşmasına otonom olarak yardımcı olabilecek bir aracı varsa, o zaman hayatın neredeyse her alanına YZ’nin dokunacağı bir dünyadayız demektir. Ne yapmak isterseniz isteyin, yapay zeka size yardımcı olacaktır. Bu geliyor. Bu büyük bir fırsat ve aynı zamanda büyük bir zorluk.
Sizce dünya yapay zekanın yaygın bir şekilde kullanılmasına hazır mı?
Bu değişim sismik olacak ve toplumun bunun boyutlarını tam olarak kavradığını sanmıyorum. Birçok durumda, önemli kurumlarımız zaten arızalı ve bu bir sonraki değişiklik büyük ölçüde yıkıcı olacak. Yasa koyucular, hızla gelişen ve evrimleşen bir dizi teknolojiye ayak uydurmak ve yetişmek için mücadele ediyor. Son on yılda, YZ model büyüklüğü dokuz kat arttı. YZ ile birlikte, henüz yaşadığımız bilgisayar ve internet çağının bile ötesinde bir yetenek ve ölçek büyümesi görüyoruz. Riskler de buna paralel olarak artıyor. Birçoğu oldukça iyi takip edilmiş, bazıları ise daha az takip edilmiş. The Coming Wave’de teknolojilerden muazzam bir üretkenlik artışı kaynağı ama aynı zamanda bir kötü aktör güçlendirme kiti, yeni dezenformasyon veya uyarlanabilir saldırı biçimleri için bir araç olarak bahsediyorum. Artan güç sistemlerinde kaza ve başarısızlık olasılığı var. Tüm bunların ortasında, YZ etrafındaki konuşmaların çok daha yaygın hale gelmesi olumlu bir adım. Ancak hala hazır olmaktan çok uzağız. Bu sorular hakkında daha açık bir şekilde konuşma zamanının geldiğini düşünmemin nedeni de kısmen bu.
İnovasyonu veya ekonomik büyümeyi engellemeyen dengeli bir sınırlama yaklaşımını nasıl öngörüyorsunuz?
Bunu yapmanın kolay ve anlaşılır bir yolu yok, ama asıl zorluk da bu. Benim kontrol altına alma fikrim, bu dengeyi sağlayabilmesi gerektiği yönünde. Temel teknik güvenlik çalışmalarına yönelik daha fazla yatırım ve çaba ile başlar ve buradan ilerler. Yine de bu dar bir yol. Bir tarafta, her türlü olumsuz etkiye sahip aşırı bir tepki yaratarak bastırabilir ve aktif olarak kıskaç altına alabiliriz. Diğer tarafta ise, dünya çapında kontrolsüz bir şekilde gelişmeye izin verirsek, felaket tehdidiyle karşı karşıya kalırız. Bana göre yirmi birinci yüzyılın en büyük ikilemi budur. Bu dengeli yaklaşımı bulmak kritik önem taşıyor.
YZ’nin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını etkili bir şekilde yönetebilecek etik çerçeveleri detaylandırabilir misiniz?
Benim için sınırlama, şu anda oyunda olan tüm unsurları birleştirebilecek, bulmacanın birçok parçasını bir araya getirebilecek kapsayıcı bir çerçevedir. Sınırlama, öncü teknolojilerin su geçirmez bir toplumsal kontrolünü sağlamalıdır. Düzenleme insanların hemen başvurduğu bir yöntemdir ve burada gerekli olmakla birlikte tek başına yeterli değildir. Tüm alan çok hızlı ilerliyor ve düzenlemenin sihirli bir mermi olabilmesi için çok fazla bölgeye yayılıyor. Açık olmak gerekirse, düzenlemenin büyük bir savunucusuyum, sadece desteğe ihtiyacı var. Yukarıda belirtildiği gibi, büyük bir küresel öncelik olması gereken teknik güvenlik konusundaki çalışmalarla başlardım. Yapay zeka güvenliği çözülmüş bir sorun olmaktan çok uzak. Ayrıca, YZ sistemlerinin denetlenmesi ve hem şirketler hem de uluslararası yönetişim için yeni yapılar oluşturulması konusunda yeni çalışmalara ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum. Şirketler içinde sorumluluk kültürlerine ve bunların dışında değişim ve olumlu sonuçlar için kitlesel bir harekete ihtiyacımız var. Kod tabanından gezegensel sosyal güçler ölçeğine kadar her düzeyde, yaklaşan dalgayı kontrol altına almak için çalışmamız gerekiyor.
Bu konuda uluslararası işbirliğine nasıl bir rol biçiyorsunuz?
Uluslararası işbirliği olmadan kontrol altına almak mümkün değil. İnsanlar teknolojide, yapay zekada bir silahlanma yarışından bahsediyor. Ben yıllarca bu çerçeveye karşı çıksam da, bunun hakkında konuşmanın bile bunu daha olası hale getireceğine inansam da, şu anda geldiğimiz nokta bu. Bu gerçek; zaten gerçekleşiyor. Hem Çin hem de ABD bu teknolojiyi ilerletmek için stratejik bir ihtiyaç görüyor. Her ikisi de güvenlik endişelerinin farkında, ancak nihayetinde yönetmek için tüm tarafların anlamlı bir katılımına ihtiyaç duyulacak. Yapay zeka için tüm ana aktörlerin birlikte çalıştığı istikrarlı ve sağlam bir uluslararası yönetişim rejimi oluşturmak, sadece sahip olunması gereken güzel bir şey değil. Bu elzemdir. Aynı zamanda inanılmaz derecede zor bir görev. Savunduğum ilk adımlardan biri, YZ için bir IPCC [Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli] oluşturmaktır. Bu, risklerin netleştirilmesine yardımcı olacak ve uluslararası bir değerlendirme forumu sağlayacaktır. Bu iyi bir başlangıç olacaktır.
İnsanların karar alma süreçlerini desteklemede yapay zekanın hızla artan yeteneklerine toplumu nasıl hazırlamamızı öneriyorsunuz? Bu hazırlığa rehberlik edebilecek tarihsel modeller var mı?
YZ bazı açılardan eşi benzeri görülmemiş bir şey. YZ’nin yaptığı gibi özerkliğe doğru hareket eden makinelerle hiç uğraşmadık. Henüz o noktada değil ama yakında olacak. Yetenekler merdivenini bu kadar hızlı tırmanan, bu kadar çok kullanıcıya bu kadar hızlı yayılan, sadece aylar içinde en son teknolojiden açık kaynaklı, internette herkesin kullanımına sunulan bir teknolojiye hiç sahip olmadık. Bu yeni bir şey. Ancak yine de tarihten ders almak hayati önem taşımaktadır. Nükleer teknoloji mükemmel bir şekilde kontrol altına alınmış olmaktan çok uzaktır, ancak odaklanma düzeyi, güvenlik çalışmaları, uluslararası anlaşma ve benzerleri en azından bir model sunmaktadır. Belli bir düzeyde kontrol altına almanın mümkün olduğunu gösteriyor. Kimyasal silahlar gibi teknolojilerin yaratılmasını sınırlandırmayı başardık; ozon tabakasındaki deliği kapatmak için CFC’leri aşamalı olarak ortadan kaldırdık; uluslararası kurumlar tarafından yönlendirilen ve yasal araçlarla teşvik edilen ekonomilerimizi karbonsuzlaştırmak için çok çalışıyoruz. Tüm bu çabalar, benzersiz bir zorluk teşkil eden yapay zeka ile mükemmel bir şekilde eşleşmiyor, ancak işaretler sunuyorlar. Ve umut veriyorlar.
Son olarak, ne politika yapıcı ne de bilim insanı olan bireyler olarak, bu dönüştürücü teknolojilerin daha güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanılmasına katkıda bulunmak için hangi somut adımları atabiliriz?
Katılın! Çevreleme ve yaklaşan dalga hakkında öne sürdüğüm en büyük argümanlardan biri, bunun ancak gerçek bir halk katılımı ve baskısı ile bir araya gelebileceğidir. Büyük hareketlere, kitlesel ilgiye ve bu soruları önemseyen insanlara ihtiyacımız var. Ayrıca içeride bunu inşa eden eleştirmenlere de ihtiyacımız var. YZ sadece amigolar tarafından yaratılmamalı; aynı zamanda en başından itibaren endişelere ve risklere karşı uyanık olan şüpheciler tarafından da şekillendirilmelidir. YZ’de herkesin bir payı var. Onu başarılı kılmak doğası gereği kolektif bir çaba olacaktır.
